Ngôn ngữ là phương tiện để giao tiếp, có vai trò quan trọng trong nhận thức, tư duy và các quá trình tâm lý khác. Những năm tháng đầu đời có tính chất quyết định trong hình thành và phát triển ngôn ngữ cho trẻ. Vậy Cách giúp trẻ phát triển ngôn ngữ từ 6 tháng tuổi như nào? Cùng Moki Mart tìm hiểu nhé!
Dạy bé tập nói qua các giai đoạn
Trẻ mới sinh chưa thể nói chuyện mà chỉ có thể biểu hiện bằng các cử chỉ như nhăn mặt, khóc, vặn vẹo để thể hiện các nhu cầu, mong muốn cho mẹ biết. Mẹ chỉ có thể lắng nghe và phán đoán mong muốn của trẻ thông qua tiếng khóc và ngôn ngữ hình thể.
Quá trình dạy em bé tập nói sẽ phải trải qua các giai đoạn sau:
-
3 tháng tuổi: Khi được 3 tháng tuổi, em bé sẽ lắng nghe giọng nói và quan sát khuôn mặt của bạn khi bạn nói chuyện. Trẻ cũng quay đầu về phía những giọng nói, âm thanh và tiếng nhạc có thể nghe thấy xung quanh nhà. Nhiều trẻ sơ sinh thích giọng nói của phụ nữ hơn nam giới, có bé lại thích những giọng nói và bài hát thường xuyên nghe khi còn trong bụng mẹ. Khi sắp được 4 tháng, các bé bắt đầu "bi bô" một giọng nói vui vẻ, nhẹ nhàng, và lặp đi lặp lại một giai điệu nào đó.
-
6 tháng tuổi: Bước vào tháng thứ 6, bé bắt đầu bập bẹ với những âm thanh khác nhau. Ví dụ, trẻ có thể nói "ba-ba" hoặc "da-da." Đến cuối tháng thứ 6 - 7, các bé có thể phản hồi khi được gọi tên của chính mình, nhận ra ngôn ngữ mẹ đẻ và sử dụng giọng nói để bày tỏ cảm xúc vui hay buồn. Nhiều bậc phụ huynh thường háo hức diễn giải một số tiếng mà trẻ đang bập bẹ, ví dụ như “ma-ma” chính là từ "mẹ ơi". Tuy nhiên bé tập nói bập bẹ ở độ tuổi này thường tạo ra những từ ngẫu nhiên bởi các âm tiết đơn giản mà không có ý nghĩa hoặc thực sự hiểu.
-
9 tháng tuổi": Sau 9 tháng, bé có thể hiểu một vài từ cơ bản như "không" và "tạm biệt". Trẻ cũng có thể bắt đầu phát ra một loạt các âm thanh và giọng điệu đa dạng hơn.
- Bé nói chuyện lúc 12 - 18 tháng tuổi: Ở giai đoạn này, hầu hết các bé có thể nói một vài từ cơ bản như Baba và Mama rõ ràng. Ngoài ra, trẻ có thể hiểu được những mẫu câu ngắn của bạn như “Con hãy cầm nó đi”.
- Bé nói chuyện lúc 18 tháng tuổi: Ở 18 tháng tuổi, trẻ có thể nói một số từ đơn giản như tên người, tên đồ vật và các bộ phận trên cơ thể của bé. Bé có khả năng bắt chước những âm thanh được phát ra từ bạn.
- Bé nói chuyện lúc 2 tuổi: Đến 2 tuổi, các bé đã có khả năng xâu chuỗi các từ đơn lại với nhau thành câu ngắn như "Mẹ ơi, tạm biệt" hoặc "Con, đói". Trẻ cũng tập tành lắng nghe và bổ sung các từ đơn khác vào trí nhớ của mình.
- Bé nói chuyện lúc 3 tuổi: Khi trẻ 3 tuổi, vốn từ vựng được mở rộng nhanh chóng. Bé có thể hiểu được các từ vựng mang ý nghĩa về không gian như "bây giờ", “hôm nay” và các từ mô tả cảm xúc như "buồn", “vui”.
Vì sao cần dạy bé tập nói đúng cách?
Giai đoạn tập nói là một trong những cột mốc quan trọng trong quá trình phát triển toàn diện của trẻ nhỏ. Nếu được định hướng đúng cách ngay từ đầu, bé sẽ hình thành kỹ năng ngôn ngữ vững vàng, dễ dàng giao tiếp và học hỏi hơn trong tương lai. Việc dạy trẻ nói cũng là cầu nối quan trọng giúp cha mẹ hiểu và đồng hành cùng con hiệu quả.
- Giai đoạn từ 0 – 3 tuổi là thời điểm vàng phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
- Tập nói sớm, đúng thời điểm sẽ giúp bé phát triển trí não, khả năng ghi nhớ, phản xạ giao tiếp và học hỏi môi trường xung quanh.
- Giao tiếp tốt giúp bé tự tin hơn khi đến trường và hòa nhập với bạn bè.
5 yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ
Ba mẹ nên lưu ý 5 yếu tố quan trọng sau đây ảnh hưởng đến ngôn ngữ của trẻ để kịp thời hỗ trợ con.
Sức khỏe và thể chất
Thính giác của trẻ gặp vấn đề sẽ làm giảm khả năng phát hiện tín hiệu âm thanh, ảnh hưởng tới khả năng ngôn ngữ, cản trở trẻ phát triển giao tiếp và ngôn ngữ. Ngoài ra, các cơ trên mặt và dây thanh âm cần được phát triển đầy đủ thì trẻ mới phát âm tốt. Trẻ không khỏe sẽ không nhiệt tình giao tiếp bằng ngôn ngữ, thay vào đó là giao tiếp phi ngôn ngữ.
Khả năng nhận thức
Khả năng nhận thức giúp trẻ hiểu ngôn ngữ sớm, làm giàu nhanh vốn từ vựng và biết sử dụng những câu có cấu trúc ngữ pháp phức tạp. Tuy nhiên, kỹ năng phát triển ngôn ngữ chậm có thể do nhiều yếu tố tác động, không nhất thiết là do nhận thức.
Khả năng đọc và viết
Khi ba mẹ dạy trẻ tập đọc, bộ nhớ sẽ tiếp nhận thông tin về các từ, chữ và lưu giữ lại. Trẻ siêng đọc sẽ tránh quên chữ, khiến trẻ ưa thích rèn luyện viết chữ hơn.
Môi trường sống
Môi trường gia đình tác động trực tiếp đến sự phát triển ngôn ngữ của trẻ. Ba mẹ biểu đạt tốt thì khả năng nói của con cũng được thừa hưởng. Ba mẹ và con cái thường giao tiếp với nhau sẽ kích thích trẻ phát triển ngôn ngữ tốt.
Môi trường giáo dục
Một môi trường giáo dục tiến bộ với phương pháp giảng dạy phù hợp với từng giai đoạn phát triển của trẻ sẽ có ích cho trẻ, từ đó mang đến khả năng phát triển ngôn ngữ của trẻ ngày càng cao.
Các hoạt động giúp con phát triển ngôn ngữ tốt
Dựa vào các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ vừa kể trên, ba mẹ hãy thực hiện các phương pháp hỗ trợ hiệu quả cho trẻ. Có thể tham khảo các phương pháp sau:
Đọc sách cho trẻ nghe
Ba mẹ nên đọc sách và kể chuyện cho trẻ để giúp trẻ nhận biết được ngôn ngữ, học về từ vựng và ngữ pháp, hình thành cách tư duy theo mạch truyện. Tuy nhiên ba mẹ cần chọn loại sách phù hợp với từng giai đoạn phát triển ngôn ngữ của trẻ từ 0 - 6 tuổi.
Trò chuyện và dạy trẻ tập nói
Trò chuyện với con thường xuyên về trường lớp, thầy cô, bạn bè, phong cảnh,… Hãy đọc cho con nghe nhiều câu chuyện thiếu nhi để rèn kỹ năng nói, diễn đạt và kỹ năng nghe của trẻ. Hãy đặt những câu hỏi và khuyến khích trẻ tự đặt câu hỏi và trả lời.
Tạo điều kiện cho trẻ giao tiếp
Thường xuyên đưa trẻ đến những nơi có nhiều trẻ em để trẻ có thể tiếp xúc với những trẻ khác, khiến trẻ hứng thú giao tiếp. Tham gia các trò chơi vận động cũng giúp trẻ phát triển ngôn ngữ hiệu quả.
Nhìn chung, ba mẹ cần lưu ý các mốc phát triển ngôn ngữ của trẻ và có kế hoạch hỗ trợ con phát triển ngôn ngữ phù hợp cho từng giai đoạn. Bỏ qua thời gian vàng này sẽ ảnh hưởng rất lớn đến khả năng giao tiếp của con sau này.
Vậy, bố mẹ cần làm gì để hỗ trợ con trong việc phát triển ngôn ngữ?
Bố mẹ đóng một vai trò quan trọng trong việc phát triển ngôn ngữ của con. Dưới đây là 12 cách để bố mẹ có thể giúp các bé từ 0 – 3 tuổi phát triển khả năng ngôn ngữ.
Trước tiên, bố mẹ cần hiểu rằng, khi bố mẹ nói chuyện với con, bố mẹ đang hỗ trợ con phát triển ngôn ngữ. Bố mẹ hãy nghĩ trên cương vị là một em bé: Nếu con có thể nói, con sẽ hỏi gì bố mẹ nhỉ?
1. Khi con chỉ vào một thứ gì đó, hãy nói con biết đó là gì nhé!
Khi gọi tên đồ vật thì bố mẹ hãy đồng thời nhìn và chỉ vào đồ vật đấy.
2. Sử dụng các hành động/tạo hình để miêu tả từ bố mẹ đang nói để con cũng có thể nói được từ đó nhé!
Nếu bố mẹ muốn nói đến giờ ăn rồi, hãy chạm vào môi mình. Con sẽ bắt chước hành động đấy để ra dấu với bố mẹ khi con đó.
3. Bố mẹ hãy nói cho con biết là bố mẹ đang làm gì.
Nói với con về việc chúng ta sẽ làm gì tiếp theo để con có thể biết là mình có thể mong đợi điều gì. Ví dụ như: Bây giờ chúng ta sẽ đi tắm nhé! Con có thấy nước ấm ở quanh bụng con không? Sau đây, chúng ta sẽ lau khô người
4. Nói cho con biết con đang làm gì.
Dùng từ ngữ để biểu đạt các hành động của con và giúp con học nói những từ vựng đó.
5. Hãy lần lượt dành thời gian để nói chuyện “phiếm” với con!
Lắng nghe những gì con nói – sau đó hãy bắt chước lại những âm thanh mà con bập bẹ tạo ra. Nếu con lớn hơn, bố mẹ có thể trả lời các câu hỏi của con và hỏi lại con những câu khác. Con thích những câu hỏi mở, không có câu trả lời đúng hoặc sai.
6. Hãy dùng những câu dài hơn và tốt hơn
Nếu con nói “hai con mèo”, bố mẹ có thể nói “Con có hai con mèo ở trên áo!”. Con học được rất nhiều từ bố mẹ.
7.Hát cùng con
Con dễ dàng học được từ vựng trong các bài hát. Con có thể học được các giai điệu, bài hát chữ cái ABC, màu sắc của quần áo và cả tên của các bạn của con.
8. Nói chuyện với con về “thư viện”
Đọc sách cho con nghe, để con quyết định các bố mẹ đọc và thời điểm chúng ta hoàn thành việc đọc. Để con “tự đọc” sách, “xử lý” sách và quyết định những thứ con muốn khám phá. Hãy đến những cửa hàng đồ cũ, mua cho con một vài cuốn sách tương tác (bố mẹ nhớ lau sách bằng khăn ẩm trước nhé!). Ở nhà, bố mẹ hãy dán những miếng xốp nhỏ ở các trang sách để con có thể dễ dàng lật sách hơn.
9. Hãy tạo ra những cuốn sách về chính con
Khi con nhìn thấy chính mình trong một cuốn sách/truyện, con sẽ hiểu rằng sách kể mọi điều trong cuộc sống của chúng ta.
10. Chỉ cho con các từ xuất hiện trên các đồ vật trước mắt chúng ta.
Bố mẹ chỉ cho con các từ trên trang sách và các thùng chứa, con sẽ bắt đầu hiểu cách các từ được nói và được in liên kết với nhau.
11. Hãy vui vẻ và hào hứng khi con học
Con thích hỏi bố mẹ xem chữ cái được tạo ra từ khuôn bánh hình chữ cái là chữ gì. Bố mẹ có thể trả lời “Con đã tạo ra chữ L đó” hoặc hỏi “Bố mẹ tự hỏi là con đã tạo ra chữ cái nào vậy?”. Sẽ thật không vui nếu bị hỏi “Đó là cái gì đấy?”.
12. Hãy cho con thời gian học và khám phá
Đừng vội vã trong việc học tên màu sắc, chữ cái và các đồ vật. Dần dần rồi con sẽ học hết các từ vựng đó.
